De kracht van heldenreizen
30 maart 2023
In een Verhalende evaluatie die ik eens verzorgde over een project, kwam aan het begin de verzuchting: ‘Eigenlijk moesten we een prestatie leveren van formaat’. Het ironische discours hierin was: ze verwachtten het onmogelijke van ons! ‘Ze’ waren in dit geval de opdrachtgevers en leidinggevenden van de deelnemers.
De uitkomst echter van de storytelling-reis langs verschillende stepping stones van het project, was een trots discours: ‘We hebben gewoon een opdracht van formaat geleverd!’
Het moment waarop zo’n inzicht indaalt is goud. Het maakt dat mensen de kamer uitlopen met zelfvertrouwen. En met de hoopvolle energie dat ze het de volgende keer echt anders gaan doen. Het is een startpunt voor vernieuwing en verbetering.
Dat boeit mij enorm aan dit soort evaluaties: dat de verandering plaatsvindt op het moment dat je de evaluatie doet. Het simultaniteitsprincipe doet dan zijn werk: onderzoeken en veranderen vindt gelijktijdig plaats. Het begint al met de juiste vraag. Daardoor komt beweging op gang. Het is als het spreekwoordelijke kwartje dat valt: daarna kijk je nooit meer op dezelfde manier naar dat ene wat je inzicht gaf.
Maar daar stopt de beweging niet mee. Gezamenlijk reflecteren op en het duiden van verhalen langs fases als waar ze vandaan kwamen, welke weerstanden ze moesten overwinnen tot en met wat de doorbraak gaf en het gewenste resultaat opleverde, leveren een schat aan inzichten op. Zeker als je de evaluatie doet met een brede groep betrokkenen.
Nieuwe werkelijkheden
De verhalen die mensen met elkaar delen, de woorden die ze gebruiken en de betekenis die ze geven aan wat ze hebben meegemaakt en veranderd willen zien, creëert ter plekke nieuwe werkelijkheden. We hebben het dan over het principe van sociaal-constructionisme.
De nieuwe werkelijkheid bestaat er bijvoorbeeld uit dat ze bij de uitvoering van nieuwe projecten de rollen, taken en verantwoordelijkheden vooraf helder maken. Waarin ze de tijd nemen om met elkaar hetzelfde beeld te creëren over wat de opdracht inhoudt. Ik weet uit mijn praktijkervaring dat dit geen vanzelfsprekendheden zijn.
De evaluatie is daarmee ook een instrument om met betrokkenen bewust stil te staan bij je hoop, wensen en verwachtingen die ze hebben voor de toekomst. Het nodigt hen uit daarnaartoe te bewegen. Als de nieuwe werkelijkheid die de deelnemers voor zich zien –zoals fijne samenwerkingen, soepel verlopende projecten en slim werken – krachtig genoeg is, dan doen mensen dat graag. Dat is het anticipatoire principe. Daarmee is het niet alleen een instrument om terug te kijken. Misschien meer een instrument om vooruit te gaan.
Bovengenoemde principes zijn, net als het simultaniteitsprincipe, het positieve (wat gaat goed, wat waardeer je) en het poëtische, de bakens van waarderend onderzoeken. Voor mij is de kern dat je als team en organisatie de tijd en ruimte neemt om verhalen te delen over wat er is gebeurd en wat je anders zou willen zien.
Het poëtische principe, dat alles in principe veranderbaar is en verhalen iedere dag opnieuw geschreven kunnen worden, komt hierin om de hoek kijken. Het gaat over storytelling, storylistening en de houding dat alle verhalen er toe doen. Een evaluatie is dan ook geen momentopname maar onderdeel van een levenslang leren traject. Het is een waardevol instrument in een verandertraject.
Onderzoek doen naar opmerkelijke bevindingen, zoals bij een Learning Historie en uitzoeken wat aan die bevindingen ten grondslag heeft gelegen, wat bijdroeg aan resultaat en succes, geven mooie handvatten om gesprekken te voeren en te verbeteren.
Hoe vaak hoor je niet: ‘We gaan dit project na afloop evalueren. We willen leren van de ervaringen.’ Maar, zoals de dichter Willem Elsschot ooit zei: ‘Tussen droom en daad zitten wetten in de weg en praktische bezwaren […]’.
Daar zit de crux. Hoe kom je van intentie naar actie? Tijd, hoor ik vaak. Ook het ‘waan van de dag’-monster dat we vaak de vrije teugels geven en zoveel kostbare tijd opvreet, staat tussen de waardevolle afronding van het een en het goed voorbereid starten van iets nieuws in. Zonde. Want projectleiders, beleidsadviseurs en teammanagers die wel evalueren, weten dat de opbrengsten van onschatbare waarde zijn.
Verhalende evaluaties zijn een geweldige manier om kennisoverdracht binnen een organisatie te bevorderen. Het delen van verhalen en ervaringen kan inspirerend zijn en nieuwe ideeën en benaderingen stimuleren. Mijn aanpak voor Verhalende evaluaties, heeft Waarderend onderzoeken en Storytelling als basis. Ook pas ik mijn kennis van discoursanalyse toe en gebruik ik technieken uit de onderzoeksmethode Learning Histories. Ik combineer graag methodes en technieken met mijn eigen creatieve inzichten, waardoor ik voor elke opdrachtgever een passend ontwerp kan maken.
Zo halen we met de methode Waarderend onderzoeken in de achterzak, verhalen en ervaringen op van individuen en teams. Met ‘we’ bedoel ik dat dit in samenwerking gebeurt met een onderzoeksteam van de opdrachtgever, zodat het ook echt een proces is en blijft van de organisatie. De verhalen en ervaringen analyseren we om de sterke punten en succesverhalen van de organisatie te identificeren en een perspectief voor verbeteringen aan te brengen.
Met Storytelling nodigen we de deelnemers aan de evaluatie uit om hun ervaringen en perspectieven te delen en betekenis te geven aan hun ervaringen. De verhalen bieden inzicht in de manier waarop zij met uitdagingen omgaan. Daarmee zitten ze vol inspiratie voor anderen.
De aanpak voor het uitvoeren van een Verhalende evaluatie, ziet er op hoofdlijnen zo uit:
Een belangrijk aspect van het uitvoeren van de Verhalende evaluaties, is het creëren van een veilige en ondersteunende omgeving. Een waarin individuen en teams zich vrij voelen om hun verhalen te delen. Daar zal ik aandacht voor vragen en uiteraard zelf aan bijdragen, bijvoorbeeld in de rol van gespreksleider.
De voordelen van Verhalende evaluaties in het kort: ze bevorderen een cultuur van open communicatie en samenwerking, identificeren sterke punten en succesverhalen, stimuleren reflectie en zelfreflectie, bieden een basis voor verbetering en bevorderren betrokkenheid en motivatie. Nader toegelicht:
Het draagt bij aan een cultuur van open communicatie en samenwerking: door middel van het delen van verhalen en ervaringen kunnen individuen en teams beter begrip krijgen van elkaars perspectieven en manieren van werken. Dit kan bijdragen aan een cultuur van open communicatie en samenwerking binnen de organisatie.
Onze Verhalende evaluaties richten zich overigens niet alleen op positieve resultaten, maar ook op uitdagingen die zijn overwonnen. Het doel is om een volledig beeld te krijgen van de ervaringen en lessen die zijn geleerd. Ik gebruik daarvoor stappen uit de verhaalstructuur Reis van de Held. Inclusief wat er niet goed is gegaan en waarom. Met die informatie kun je toekomstige acties verbeteren en vergelijkbare uitdagingen vermijden. Door het delen van zowel positieve als negatieve ervaringen, kunnen organisaties een meer realistische en effectieve benadering ontwikkelen voor het bereiken van hun doelen.
De Verhalende evaluaties vind ik een van de mooiste diensten die we jou kunnen aanbieden bij Red Thunderbird’s House of Stories. Als liefhebber en schrijver van verhalen, weet ik als geen ander hoe waardevol verhalen zijn. Ze geven inzicht in de beweegredenen van mensen en bieden de mogelijkheid om tot de kern van een vraagstuk te komen. Verhalende evaluaties helpen organisaties bij het vinden van antwoorden op complexe vraagstukken. Ik word er heel gelukkig van als ik kwartjes zie vallen, ‘veranderknoppen’ aangaan en mensen leren en verbeteren.
Learning historian
Het uitvoeren van Verhalende evaluaties is wel een vak apart. Het begrip ‘learning historian’ uit de methode Learning histories, vind ik erg mooi om de waarde van de onderzoeksfunctie te duiden en alles wat daarbij komt kijken. Bij het uitvoeren van evaluaties hoort namelijk een aantal vaardigheden, zoals:
Vaardigheden in de praktijk
Als je in jouw organisatie een evaluatie uit laat voeren, zorg dan bij de samenstelling van een onderzoeksteam dat dit soort vaardigheden aanwezig is. En het zou natuurlijk gek zijn als ik Verhalende evaluaties in de spotlight zet, als ik zelf niet vaardig zou zijn in het maken daarvan.
Ik vind het mooi dat in deze dienst van alles samenkomt wat ik in de loop der jaren vanuit verschillende invalshoeken heb gedaan. Zoals mijn achtergrond als waarderend onderzoeker en schrijver en mijn ervaring met het begeleiden van groepsgesprekken. Daardoor kan ik organisaties helpen bij het vinden en delen van verhalen. Luisteren naar mensen, empathisch zijn; ik kan me goed inleven in de situatie van anderen. Ik ben altijd op zoek naar wat mensen beweegt en waarom ze de keuzes maken die ze maken. Dat zorgt ervoor dat zij zich gehoord en begrepen voelen. Tegelijkertijd weet ik hoe belangrijk het is om grenzen te bewaken en kan ik kritisch doorvragen om tot de kern van een verhaal te komen. Met mijn achtergrond in communicatie, participatie en organisatieontwikkeling en veel ervaring in de overheid, heb ik al veel kijkjes in diverse keukens mogen nemen.
Die ervaringen neem ik mee. Ik geniet er keer op keer van om ook mijn leerervaringen daarin door te mogen geven en organisaties te helpen de gewenste veranderingen door te voeren.
Wil jij dat ook? Neem dan contact op. Regina van de Berg vertelt je er graag meer over en maakt een programma op maat voor jou.
‘Die Afsluitdijk, die moet er komen’, zegt niemand minder dan koningin Wilhelmina. Op dat moment, meer dan 100 jaar geleden, is de 36-jarige Ir. Cornelis
In een Verhalende evaluatie die ik eens verzorgde over een project, kwam aan het begin de verzuchting: ‘Eigenlijk moesten we een prestatie leveren van formaat’.
In de kroeg loop je naar de jukebox. Je tred is wat onzeker. Je gezicht vermoedt gepieker, maar de manier waarop je je schouders ophaalt,
In april 2022 nodigde Eveline Broekhuizen mij uit voor een podcast over ‘verhalen die verteld willen worden’. Want ‘alle verhalen zijn er al, ze wachten geduldig tot ze